Jak poruszają się ssaki...
Od znakomitego sprintera geparda aż po powolnego leniwca ,sposób poruszania się jest tak różny jak same zwierzęta i ich ciała. Ssaki poruszają się w najróżniejszy sposób . Ich różne grupy w wyniku ewolucji przystosowały się też do wielu form ruchu, takich jak chodzenie,skakanie , pływanie czy latanie .
Poruszanie się po lądzie
Podczas biegu po lądzie większość ssaków porusza się w taki sposób, jak małe dziecko na czworakach. Najpierw unoszą prawą przednią nogę ,a następnie lewą przednią i potem prawą tylną i lewą tylną . W ten sposób zwierzę opiera się zawsze trzema kończynami i może się nagle zatrzymać bez niebezpieczeństwa upadku .Podczas kłusu następna kończyna unosi się dopiero wówczas ,kiedy ta którą ją poprzedzała ,dotknie ziemi .Przy takim sposobie ruchu istnieje moment ,kiedy ziemi dotykają tylko dwie kończyny po przeciwnych stronach ciała ,zawsze prawa przednia i lewa tylna .W takim wypadku stabilność zapewnia szybka zmiana kończyn podczas ruchu . Tylko niewiele zwierząt ,np. koń ,potrafi się poruszać jeszcze szybciej cwałem.Wówczas w każdej chwili tyko jedna noga dotyka ziemi i są chwile ,kiedy kilka metrów leci w powietrzu.Siła konia to kwestia siły mięśni kończyn ,mięśnie grzbietowe nie mają dla biegu większego znaczenia.Gepard i likaon podczas biegu wyginają się w łuk i jak najsilniej naciągają swe giętkie ciała ,by wesprzeć siłę kończyn i przyśpieszyć bieg .
Pływanie
Ssaki morskie ,takie jak wieloryby ,delfiny i morświny ,umieją pływać równie zwinnie jak ryby .Inia ma,podobnie jak wszyscy przedstawiciele rodziny waleni ,wrzecionowaty kształt ciała ,który umożliwia mu podczas polowania pod wodą rozwinąć szybkość aż 32km/h-tyle co mniejsza łódź motorowa .Głównym organem ruchu u delfina jest umięśniony ogon ,który porusza się w wciąż w górę i w dół .Zadaniem płetw piersiowych jest utrzymanie kierunku i równowagi .Kiedy delfin zbliży się do powierzchni ,by zaczerpnąć oddechu ,wyskakuje z wody i zakreśla łuk ,nie tracąc prędkości ani równowagi .Również wydra pod wodą porusza się bardzo elegancko .Napędzana w przód ruchami całego ciała osiąga przy maksymalnym wysiłku prędkość aż do 25km/h .Najczęściej jednak porusza się za pomocą wiosłowatych ruchów kończyn tylnych.Pływa i wykonuje zwroty ,głowę trzymając wciąż nad wodą .W ten sposób obserwuje okolice i może oddychać .Na lądzie wydra nie porusza się tak szybko i elegancko jak w wodzie i długi ogon ciągnie po ziemi za ciałem.
Skakanie,wspinanie
Kangury poruszają się długimi skokami ,przy których ogon służy im jako podpora i przeciwwaga .Podobnie jak wszystkie skaczące ssaki np. myszoskoczki czy szczuroskoczki ,kangury odbijają się wielkimi nogami tylnymi .Kangur potrafi skakać na odległość 9metrów ,gruby ogon trzyma przy tym wysoko w powietrzu ,jak wahadło .Przy wolniejszym ruchu kangury podpierają się ogonem ,można powiedzieć że stanowi on wówczas jak by trzecią nogę .Wspinanie się i skakanie po drzewach jest typowy sposobem poruszania się wszystkich liściożernych małp , np gerezy czy wyjców.Małpy te nogi wykorzystują szczególnie przy odbiciu przed skokiem.Przy lądowaniu najpierw chwytają się gałęzi rękoma,a potem spadają nań nogami.Przy poruszaniu się wzdłuż gałęzi małpy wykorzystują ręce i nogi z chwytnymi palcami,kończyny zmieniają przy tym tak samo jak przy biegu.Gibbony poruszają się po gałęziach,huśtając się na rękach.Przy każdym wymachu przenoszą się w przód.Liczne gatunki ssaków, np.południowo amerykańskie małpy i niektóre torbacze,mają przy wspinaniu się jeszcze jedną pomoc-chwytny ogon.Pełni on rolę piątej kończyny:zwierzęta mogą się za niego powiesić i mieć wolne kończyny do zbierania pożywienia.
Ssaki latające
Kilka nielicznych gatunków ssaków jaką jedną z metod ruchu wykorzystuje na krótsze odległości lot ślizgowy.Nalezą do nich lotokoty,assapany i niektóre torbacze.Wszystkie te zwierzęta mają miedzy przednimi i tylnymi kończynami,po każdej stronie ciała,rozciągliwy fałd skóry.Kiedy np.polatuch skacze z gałęzi na drzewa ,rozkłada wszystkie cztery kończyny jak najdalej od siebie,a fałdy skóry napięty między nimi pełni rolę spadochronu.W ten sposób polatucha może,w zależności od tego z jakiej wysokości wystartowała,przeleci nawet 45m.Lądować umie z zadziwiającą precyzją ,pomaga jej w tym długi,puszysty ogon,działający jak ster.
Czy wiesz,że...
- Puma i lampart potrafią skakać wskoczyć na drzewo na wysokości 5m.Niektóre kangury potrafią przeskakiwać nawet 3m przeszkody.
- Gibbony skacząc w koronach drzew umieją poruszać się z prędkością dochodzącą do 16km/h
- Najwolniejszym sakiem świata jest leniwiec ,który normalnie porusza się z prędkością 2m/min.Jeśli jednak czuje się w zagrożeniu lub jego młode są zagrożone przyspiesza do 4m/min.
- Gepard potrafi biec z prędkością 100km/h,ale jednak na dość krótkim dystansie około 40m.Potem musi się zatrzymać ,by ochłodzić mięśnie i zaczerpnąć oddechu.
EWOLUCJA GADÓW
Gady były pierwszymi kręgowcami,które całkowicie przystosowały eis do życia na lądzie i przez ponad pięćdziesiąt milionów lat radziły sobie na ziemi najlepiej ze wszystkich zwierząt.
Współczesne gady dzieli się na cztery rzędy.Są to żółwie,hatterie,krokodyle i łuskoskóre,do których należą dwa podrzędne:jaszczurki i węże.Wszystkie cztery grup robią wrażenie archaicznych,ale najstarsze są żółwie.
Co to jest gad?
90% z ponad 5 000 gatunków gadów należy do łuskoskórych.Żaden gad nie ma w swym rozwoju stadium larwalnego.grupa zmiennocieplnych owodniowców. Współczesne gady są pozostałością po znacznie większej grupie zwierząt, której największy rozkwit przypadł na erę mezozoiczną. Obecnie żyją tylko cztery rzędy gadów, ich pozostałe znane linie ewolucyjne wymarły. Niektóre kopalne gady naczelne, czyli archozaury (takie jak pterozaury i dinozaury), były prawdopodobnie zwierzętami stałocieplnymi.
Człowiek jest zaledwie jednym z około miliona (a być może nawet 10 mln) gatunków ssaków na świecie. Niektóre z nich, jak na przykład nieszkodliwy wąż czy oślizgły ślimak, wywołują niechęć. Inne jednak, jak małpy, młode foki, delfiny, kocięta czy koala, budzą sympatię.
Wiele ich cech odkrywamy w nas samych, uświadamiając sobie przez to przynależność do gromady ssaków. A więc co to jest ssak? Po pierwsze, ssaki mają ciało lub niektóre jego części pokryte włosami. Po drugie są "ciepłokrwiste", a mówiąc poprawniej stałocieplne, co oznacza, że wewnętrzna ciepłota ciała utrzymywana jest stale na tym samym poziomie, zwykle wyższym niż temeratura otoczenia. W ten sposób ssaki mogą być aktywne nawet w temperaturach ujemnych. Po trzecie ssaki karmią młode mlekiem wytwarzanym w przystosowanych do ssania gruczołach piersiowych. Właśnie od takiego sposobu pobierania pokarmu przez młode cała gromada wzięła nazwę.
Krewniacy?
Na pierwszy rzut oka 15-miesięczne dziecko i 2-letni szympans całkowicie się od siebie różnią. Jednak szympansy są prawdopodobnie naszymi najbliższymi, współcześnie żyjącymi krewniakami. Mamy 99% wspólnych genów. Budowa ich ciała jest zadziwiająco podobna do naszej. Również ich zachowanie ma wiele "ludzkich" cech. Szympans jest w stanie rozwiązywać pewne problemy, porozumiewać się językiem znaków, potrafi tworzyć i wykorzystywać narzędzia. W miarę poszerzania naszej wiedzy, coraz bardziej przekonujemy się, że czlowiek nie wyróżnia się wśród ssaków aż tak bardzo, jak niegdyś sądziliśmy.
Ssaki a inne zwierzęta.
Wyróżniamy około 4000 gatunków ssaków. Ze względu na udomowienie wielu z nich oraz dużą popularność w ogrodach zoologicznych ssaki stały się nam bliższe, niż jakakolwiek inna grupa zwierząt.
Borsuki,lisy i wiele innych zwierząt wygrzebujących podziemne nory ,znajdują pod ziemią bezpieczeństwo i ciepło.Do przebywania pod ziemią wszystkie są znakomicie przystosowane.
Wielu ssakom życie pod ziemią daje wiele korzyści .W podziemnych korytarzach jest cieplej w zimne dni i chłodniej podczas upałów .Zwierzęta są tu chronione przed wrogami ,mogą spokojnie i bezpiecznie wychowywać swe młode .
Które zwierzęta żyją pod ziemią ?
Wielu przedstawicieli z rodziny kunowatych wygrzebuje podziemne schronienia ,tak jak na przykład borsuk ,tchórz czy gronostaj .Z gryzoni pod ziemią żyją na przykład szczury lub norki , z owadożernych ryjówki lub krety.Mimo powszechnego przekonania ,że kret całe życie spędza pod ziemią ,nowe badania pokazują ,że bardo często biega po powierzchni .Dowodzą tego jego martwe ciała ,przejechane na drogach ,lub resztki jego kości w wymiocinach sów .Na powierzchnię wygania go z reguły woda podnosząca się po ulewnych deszczach ,lub podczas wiosennych roztopów .Pożywienia kret szuka pod ziemią .Borsuk jest wszystkożerny i wychodzi na polowanie w nocy .Jego ulubionym łupem są dżdżownice.
Inne gatunki zwierząt ,np.surykatki,polują z reguły w ciągu dnia na owady .Zwierzęta żyjące pod ziemią w klimacie umiarkowanym chronią się w ten sposób głównie przed chłodem .Na pustyniach w podziemnych korytarzach wytwarza się chłodniejszy i wilgotniejszy mikroklimat .
Sen zimowy
Wiele gatunków zwierząt ,które przesypiają chłodną porę roku ,chroni się na ten czas pod ziemią .W prawdziwy sen zimowy zapadają jednak tylko niektóre gatunki naziemnych wiewiórek ,które przygotowują sobie na zimę specjalne kryjówki .Zamykają starannie wejście przed przenikającym zimnem ,dlatego bywa że się duszą .Najczęściej jednak w chwili ,kiedy w kryjówce zabraknie tlenu ,budzą się instynktownie .Dobrze izolowane korytarze wiewiórek mają 7 metrów długości ,zawierają też komorę gniazdową ,grubo wysłaną trawą ,bowiem rozmnażanie najczęściej odbywa się bezpośrednio po przebudzeniu się z zimowego snu .
Tryb życia
Ssaki które z jakiejś przyczyny chronią się pod ziemią ,mają z reguły kształt ciała dostosowany do takiego trybu życia .Najodpowiedniejsze są kształty opływowe ,które stawiają najmniejszy opór podczas ruchu w korytarzach i tunelach .Kret ma szpiczasty nos i łopatowate kończyny przednie ,by móc nimi z łatwością grzebać .Jego ciało zwęża się lekko ku tyłowi .Ten cylindryczny kształt umożliwia mu poruszanie się do przodu jak maszyna górnicza ,jednocześnie przeciska nim część wygrzebanej ziemi do ścian korytarza .Resztki gleby kret przesuwa przednimi łapami ku tylnym i odrzuca je nimi za siebie .Kret prawie nie widzi ,ponieważ do życia pod ziemią wzrok nie jest mu potrzebny .Wszystkich osiem gatunków borsuków ma masywne ciało z krótkimi kończynami ,pokryte gęstą ,krótką sierścią .Pazury są bardzo silne i niewysuwalne
,znakomicie przystosowane do grzebania .Odpowiednikami borsuków są w Australii wombaty ,u niektórych wejście do torby na brzuchu samicy ,inaczej niż u pozostałych torbaczy ,np. kangurów ,otwiera się ku tyłowi ,dlatego podczas grzebania nie wpada do niej glina .Wombat grzebie na zmianę raz jedną a raz drugą kończyną przednią .Przednie łapy ma bardzo krótkie z silnymi pazurami .Rozgrzebana ziemię wypycha na zewnątrz całym ciałem .Żyjąca pod ziemia krewniaczka szczura bandicota bengalensis z północnej Afryki i Azji Południowo Wschodniej ma o wiele mniejsze uszy i słabszy wzrok niż szczur ,ponieważ nie potrzebuje ich pod powierzchnią .
Gryzonie
to z całą pewnością najliczniejszy rząd ssaków. Liczbę gatunków szacuje się na blisko 2000 i ciągle odkrywane są nowe, nieznane wcześniej gatunki. Gryzonie to zwierzęta w większości roślinożerne. Jedynie nieliczne gatunki na drodze ewolucji stały się gatunkami wszystkożernymi, które swoją dietę wzbogacają o pokarmy zwierzęce. Rząd gryzoni wyewoluował jeszcze w momencie gdy na Ziemi panowały dinozaury i z dinozaurami musiał konkurować o przetrwanie. Prawdziwa ekspansja gryzoni zaczęła się w momencie, gdy w Ziemię uderzyła asteroida. Dinozaury w tych trudnych czasach miały ogromne problemy ze znalezieniem pożywienia. Drobne ssaki natomiast potrafiły skutecznie poradzić sobie i mimo trudnych warunków zwiększały swoją populację. Obecnie mieszkają na każdym kontynencie (może za wyjątkiem Antarktyki ;) ).
Rozliczne gryzonie budują gniazda i nory, w których wychowują potomstwo oraz magazynują zapasy na zimę. Jest bardzo rodne. Jedna samica potrafi urodzić kilkanaście młodych i to nawet 6 razy w ciągu jednego roku. Dlatego też niekontrolowane rozprzestrzenianie szczególnie gryzoni może powodować zachwianie ekosystemu.
Najczęściej występującymi w Polsce gryzoniami są myszy i szczury. Choć często są zwalczane jako szkodniki, nie można zapominać, że są one częścią ekosystemu. Jakkolwiek nadmierny ich rozród może powodować zagrożenie dla ludzi. Tak działo się pod koniec ubiegłego wieku, kiedy masowe wybijanie bezpańskich kotów powodowało, że kiedy koty - naturalni wrogowie myszy - przestawały regulować ich populację, myszy zalały blokowiska oraz inne siedziby ludzkie. Myszy i szczury z pokolenia na pokolenie coraz łatwiej radzą sobie z różnego rodzaju trutkami, dlatego warto mimo wszystko, przynajmniej w zimę dokarmiać bezpańskie koty.
Orientacja zwierząt.
Kangury poruszają się długimi skokami ,przy których ogon służy im jako podpora i przeciwwaga .Podobnie jak wszystkie skaczące ssaki np. myszoskoczki czy szczuroskoczki ,kangury odbijają się wielkimi nogami tylnymi .Kangur potrafi skakać na odległość 9metrów ,gruby ogon trzyma przy tym wysoko w powietrzu ,jak wahadło .Przy wolniejszym ruchu kangury podpierają się ogonem ,można powiedzieć że stanowi on wówczas jak by trzecią nogę .Wspinanie się i skakanie po drzewach jest typowy sposobem poruszania się wszystkich liściożernych małp , np gerezy czy wyjców.Małpy te nogi wykorzystują szczególnie przy odbiciu przed skokiem.Przy lądowaniu najpierw chwytają się gałęzi rękoma,a potem spadają nań nogami.Przy poruszaniu się wzdłuż gałęzi małpy wykorzystują ręce i nogi z chwytnymi palcami,kończyny zmieniają przy tym tak samo jak przy biegu.Gibbony poruszają się po gałęziach,huśtając się na rękach.Przy każdym wymachu przenoszą się w przód.Liczne gatunki ssaków, np.południowo amerykańskie małpy i niektóre torbacze,mają przy wspinaniu się jeszcze jedną pomoc-chwytny ogon.Pełni on rolę piątej kończyny:zwierzęta mogą się za niego powiesić i mieć wolne kończyny do zbierania pożywienia.
